Motyw władzy w renesansie (odrodzeniu)

W trakcie opracowywania zagadnienia zapoznaj się z opracowaniami i wykorzystaj wskazywane w nich konteksty:

Opracowanie renesansu; Opracowanie renesansu - minimum;

opracowanie Hamleta, opracowanie Makbeta,

Władza i władca w Księciu N. Machiavellego*

Poniżej znajdują się fragmenty Księcia i zadania pomocnicze.

XVIII W jaki sposób powinni książęta dotrzymywać wiary

Musicie bowiem wiedzieć, że dwa są sposoby prowadzenia walki: jeden – prawem, drugi - siłą; pierwszy sposób jest ludzki, drugi zwierzęcy, lecz ponieważ częstokroć pierwszy nie wystarcza, wypada uciekać się do drugiego. Dlatego książę musi umieć dobrze posługiwać się naturą zwierzęcia i człowieka. [...] Przeto książę, zmuszony umieć posługiwać się dobrze naturą zwierząt, powinien spośród nich wziąć za wzór lisa i lwa, albowiem lew nie umie unikać sideł, a lis bronić się przed wilkami. Trzeba przeto być lisem, by wiedzieć, co sidła, i lwem, by postrach budzić u wilków. Nie rozumieją się na rzeczy ci, którzy wzorują się wyłącznie na lwie. Otóż mądry pan nie może ani powinien dotrzymywać wiary, jeżeli takie dotrzymywanie przynosi mu szkodę i gdy zniknęły przyczyny, które spowodowały jego przyrzeczenie. Zapewne gdyby wszyscy ludzie byli dobrzy, ten przepis nie byłby dobry, lecz ponieważ są oni nikczemni i nie dotrzymywaliby tobie wiary, więc ty także nie jesteś obowiązany im jej dotrzymywać.

XIX Jako należy unikać ściągania na siebie pogardy i nienawiści

Nienawistnym czyni księcia, jak już powiedziałem, przede wszystkim chciwość i porywanie się na mienie i niewiasty poddanych, tego więc powinien unikać, bo ogół ludzi żyje zadowolony, byle tylko nie nastawać na ich mienie i cześć, i wtedy ma się do zwalczenia jedynie ambicje małej grupy, którą łatwo w różny sposób trzymać można na wodzy.

Popada książę w pogardę, gdy uważa się go za zmiennego, lekkiego, zniewieściałego, tchórzliwego i wahającego się, tego więc powinien wystrzegać się, jak żeglarz rafy, i usilnie starać się, by w jego czynnościach widziano wielkość, dzielność, powagę i siłę, a co się tyczy prywatnych spraw poddanych, dążyć do tego, by jego wyrok był nieodwołalny i by on sam wyrobił sobie wśród ludzi taką opinię, żeby nikt nie pomyślał o oszukaniu go ani o podejściu. Książę, który cieszy się taką opinią jest bardzo szanowany, a przeciw temu, kto jest szanowany, bardzo trudno spiskować i trudno napadać na niego, ponieważ widzi się w nim człowieka znakomitego i przez swoich szanowanego. Bowiem książę musi mieć dwie troski, jedną wewnętrzną, odnośnie do swych poddanych, drugą zewnętrzną, odnośnie do możnych sąsiadów; przed tymi ostatnimi obroni się dobrym wojskiem i dobrymi przyjaciółmi, a nigdy nie braknie mu dobrych przyjaciół, ilekroć będzie miał dobre wojsko; zawsze zaś, gdy stoją pewnie sprawy zewnętrzne, stać również pewnie będą wewnętrzne, jeżeli tylko nie zakłóci ich jaki spisek [...]

Źródło: Niccollo Machiavelli: Książę - tekst, [dostęp dnia 28.01.2014]

Władza i władca w Makbecie W. Szekspira

Poniżej znajdują się fragmenty Makbeta.

Makbet, Akt I, scena 3.

Makbet

do siebie

Glamis i Kawdor! Najważniejszej jeszcze

Brakuje rzeczy. [...]

na stronie do Banka

Wątpiszże widzieć twe dzieci królami,

Gdy ci te same usta to przyrzekły,

Które nazwały mnie tanem Kawdoru?

Banko

podobnież do niego

Wieszczba ta, jeśli wiarę w niej położysz,

Może zapalić w tobie niebezpieczną

Żądzę korony. Często, przyjacielu,

Narzędzia piekła prawdę nam podają,

Aby nas w zgubne potem sieci wplątać;

Łudzą nam duszę uczciwym pozorem,

Aby nas znęcić w przepaść następstw; [...]

 

Makbet

do siebie

Dwie wróżby, będące

Niby prologiem świetniejszej przyszłości,

Już się sprawdziły. […]

 

Makbet

wciąż do siebie

Chceli los, abym był królem,

Niech mię bez przyczynienia się mojego

Ukoronuje. […]

Makbet, Akt II, scena 2.

Makbet

Jestli to sztylet, co przed sobą widzę,

Z zwróconą ku mej dłoni rękojeścią?

Pójdź, niech cię ujmę! Nie mam cię, a jednak

Ciągle cię widzę. Fatalne widziadło!

Słyszeć się daje odgłos dzwonka.

Dalej! czas nagli; już dzwonka wezwanie

Daje mi sygnał. Nie słysz go, Dunkanie,

Bo tego dzwonka melodia straszliwa

Do nieba ciebie lub do piekła wzywa.

[…]

Makbet, Akt III, scena 1.

Makbet

[…] Toż więc sumienie sobie splugawiłem

Dla rodu Banka, dla jego korzyści

Zamordowałem zacnego Dunkana;

Spokojność sobie zatrułem jedynie

Dla rodu Banka i wieczny mój klejnot

Wspólnemu ludzi nieprzyjacielowi

Na łup oddałem po to tylko, żeby

Ukoronować ród, nasienie Banka!

O, niech się raczej ostateczność stanie.

Losie, wyzywam cię w zapasy! […]

Makbet, Akt III, scena 6.

Lennox

[…] Słyszałem, że Makduf

Z powodu kilku wyrazów niebacznych

I nieprzybycia na ucztę tyrana

Popadł w niełaskę. […]

Lord

Starszy syn Dunkana,

Co go z praw rodu wyzuł przywłaszczyciel,

Żyje na dworze Anglii, […]

Abyśmy w czasie uczt, zabezpieczeni

Od zbójczych nożów, mogli niezmyślone

Hołdy oddawać i przyjmować prawe

Nagrody, czego wszystkiego dziś łakniem. […]

 

Lennox

[...]Oby

Błogosławieństwo prędzej mogło wrócić

Temu krajowi, gniecionemu jarzmem

Przeklętej ręki. […]

Makbet Akt IV, scena 1.

Zjawisko

Makbet! bądź mężny, nieugięty, srogi,

Gardź siłą ludzką i skrytymi wrogi,

Z tych bowiem, których rodziła kobieta,

Nikt potężnego nie zmoże Makbeta.

Znika.

Makbet

Żyj więc, Makdufie, niestrasznyś mi teraz.

Wolę się jednak podwójnie zapewnić

I wziąć od losu zakład: musisz umrzeć,

Bym mógł fałsz zadać trwodze i spokojnie

Spać przy łoskocie gromów. […]

 

Lennox

To dwóch rycerzy, panie, którzy waszej

Królewskiej mości przywieźli wiadomość,

Że Makduf zbiegł do Anglii.

 

Makbet

Zbiegł do Anglii?

 

Lennox

Tak, panie.

Makbet

Czasie, ty uprzedzasz straszne

Moje ocknienie. Zamiary są wiatrem,

Kiedy nie idą z wykonaniem w parze.

Od dziś dnia każdy płód mojego mózgu

Będzie bliźniącym bratem mojej ręki

I przedsięwzięcie to ziszczę natychmiast:

Napadnę zamek Makdufa, zdobędę

Cały Fajf, oddam na pastwę żelazu

Jego niewiastę, jego dzieci, wszystko,

Co ma z krwią jego jakikolwiek związek.

Dość tych przechwałek! Niech skutek dowodnie

Odpowie słowom, nim zamiar ochłodnie. […]

Makbet Akt IV, scena 3.

Makduf

Idźmy wznieść raczej miecz nieubłagany

I, jak przystoi prawym mężom, walczyć

Za poniżone nasze gniazdo. Z każdym

Nowym porankiem nowe wdów jęczenia,

Nowy płacz sierot, nowe skargi głośno

Biją w niebiosa, tak że te wydają

Żałobny odgłos, jak gdyby toż samo

Czuły co Szkocja i tak samo pomsty

Wzywały. […]

Malkolm

[…] Wierzę, iż kraj nasz upada pod jarzmem,

Że jęczy, we krwi się pławi, że z każdym

Nowym dniem nowa przybywa mu rana. […]

Makduf

Nie ma

W zastępach piekieł szatana zdolnego

Przewyższyć w złości Makbeta.

Malkolm

To prawda,

Że on jest krwawy, gwałtowny, złośliwy,

Fałszywy, chytry, drapieżny, wszeteczny,

Pełen wszelkiego rodzaju ohydy,