Topos przeznaczenia w baroku

Zapoznaj się z kontekstami tych utworów z opracowania baroku w postaci mapy mentalnej (wersja minimum).

Daniel Naborowski, Krótkość żywota,

Godzina za godziną niepojęcie chodzi:
Był przodek, byłeś ty sam, potomek się rodzi.
Krótka rozprawa: jutro - coś dziś jest, nie będziesz,
A żeś był, nieboszczyka imienia nabędziesz;
Dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt - żywot ludzki słynie.
Słońce więcej nie wschodzi to, które raz minie,
Kołem niehamowanym lotny czas uchodzi,
Z którego spadł niejeden, co na starość godzi.
Wtenczas, kiedy ty myślisz, jużeś był, nieboże;
Między śmiercią, rodzeniem byt nasz, ledwie może
Nazwan być czwartą częścią mgnienia; wielom była
Kolebka grobem, wielom matka ich mogiła.

Źródło: http://staropolska.pl/barok/D_Naborowski/wybor_22.html

Mikołaj Sęp Szarzyński, Sonet IV - tekst

Pokój — szczęśliwość; ale bojowanie

Byt nasz podniebny: on srogi ciemności

Hetman i świata łakome marności

O nasze pilno czynią zepsowanie.

Nie dosyć na tym, o nasz możny Panie!

Ten nasz dom — ciało —, dla zbiegłych lubości

Niebacznie zajźrząc duchowi zwierzchności,

Upaść na wieki żądać nie przestanie.

Cóż będę czynił w tak straszliwym boju,

Wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie?

Królu powszechny, prawdziwy pokoju

Zbawienia mego, jest nadzieja w tobie!

Ty mnie przy sobie postaw, a prześpiecznie

Będę wojował i wygram statecznie!

Przypisy:

podniebny — tu: dziejący się pod niebem, a więc na ziemi.

srogi ciemności hetman — szatan.

pilno czynią — usilnie starają się.

dom — metafora ciała jako domu była popularna w liryce staropolskiej.

dla (daw.) — tu: z powodu.

zbiegłe lubości — przemijające przyjemności.

niebacznie (daw.) — nieostrożnie.

zajźrzeć a. zaźrzeć (daw.) — zazdrościć.

Królu powszechny, prawdziwy pokoju Zbawienia mego, jest nadzieja w tobie — możliwy jest również inny podział składniowy: Królu powszechny, prawdziwy pokoju, zbawienia mego jest nadzieja w Tobie.

prześpiecznie (daw.) — bezpiecznie.

statecznie (daw.) — pewnie.