Śmierć w języku polskim
Definicja śmierci
nieodwracalne ustanie wszystkich czynności ustroju oraz procesów przemiany materii we wszystkich jego komórkach; zgon, skon;
klęska, cios śmiertelny; niepożądany koniec, kres czego;
ludowa personifikacja śmierci kresu życia osobniczego pod postacią ludzkiego szkieletu z kosą;
Źródło: Słownik języka polskiego, PWN, 2003
Etymologia wyrazu śmierć:
Źródło: Słownik etymologiczny,
Synonimy i wyrazy bliskoznaczne:
zejście, zgon, skon, skonanie, kostucha, mroczny żniwiarz, sen wieczny, ostatnie pożegnanie,
Antonimy
narodziny,
Słownictwo powiązane ze śmiercią:
eschatologia, sprawy ostateczne, zbawienie, potępienie, ars moriendi, ars bene moriendi, danse macabre, memento mori, vanitas, non omnis moriar (nie wszystek umrę), exegi monumentum (stawiam sobie pomnik), śmiertelnik, nieśmiertelność, wieczna młodość, nieśmiertelnik, nekrolog, pogrzeb, stypa, kondukt, liryka funeralna, funeralność, żałoba, pośmiertny, grób, zabić, zamordować, mord, rzeź, kaźń, męczennik,
Związki frazeologiczne:
być w śmiertelnym niebezpieczeństwie, igrać ze śmiercią, być, wyglądać jak trzy ćwierci do śmierci, prędzej bym się śmierci spodziewał, ktoś będzie żył (aż) do śmierci, raz kozie śmierć, coś umarło śmiercią naturalną, Czarna śmierć, patrzeć śmierci w oczy, przyjaciele na śmierć i życie,
być między życiem a śmiercią, do śmierci przez całe dalsze życie, na łożu śmierci umierając, ponieść/znaleźć śmierć, przypłacić coś śmiercią, umrzeć swoją/własną śmiercią, zginąć śmiercią żołnierza, zginąć śmiercią bohaterską, bić, katować, zatłuc na śmierć, iść na (pewną) śmierć, zapijać się/zapracowywać się na śmierć, zapomnieć na śmierć o czymś, być ze śmiercią oko w oko, ściana śmierci, śmierć bohaterska/męczeńska, nieuchronna/pewna śmierć, lekka śmierć, nagła śmierć, przedwczesna śmierć, samobójcza, skrytobójcza, tajemnicza śmierć, śmierć głodowa, śmierć od kuli, śmierć przez powieszenie, śmierć z głodu, śmierć wskutek upływu krwi, kara, wyrok śmierci, majestat, powaga, milczenie śmierci, pogarda śmierci, rocznica śmierci, osądzić, skazać na śmierć, ponieść śmierć, spowodować, zadać śmierć, pragnąć, szukać, wzywać śmierci, ujść/uniknąć śmierci, uratować/wybawić od śmierci, śmierć kogoś zabrała, śmierć komuś grozi, śmierć przychodzi, śmierć gwałtowna, tragiczna śmierć, śmierć fizjologiczna/naturalna, śmierć kliniczna, akt śmierci, świadectwo śmierci, zakręt śmierci, biała śmierć, blady jak śmierć, zblednąć jak śmierć, kwestia/sprawa/zagadnienie życia i śmierci, pan życia i śmierci, bój/walka na śmierć i życie, przyjaźń/przymierze na śmierć i życie, śmierć cywilna, śmierć komuś w oczy, patrzy/zagląda/zaziera, walczyć ze śmiercią, wydrzeć kogoś śmierci, zagadać kogoś na śmierć, zakochać się na śmierć, zanudzić kogoś, zanudzić się na śmierć, zmagać się ze śmiercią, żałoba narodowa.
Źródła: Słownik języka polskiego, PWN, 2003, Słownik frazeologiczny, PWN, 2005
Przysłowia
Starość nie radość, śmierć nie wesele.
Śmierć i żona od Boga przeznaczona.
Choćbyś miał złota skrzynie, śmierci się nie wywiniesz.
Choćbyś uciekał przez góry, las – śmierć do ciebie zdąży na czas.
Jakie życie, taka śmierć.
Starość nie radość, śmierć nie wesele.
Wyśpisz się po śmierci.
Aforyzmy
Zło najstraszliwsze, śmierć, nie dotyka nas wcale, bo póki my jesteśmy, nie ma śmierci, a kiedy śmierć jest, nie ma nas. Epikur
Z śmiercią człowieka umiera nieznany świat ..nieszczęśliwy jest samotny wszędzie. Gustaw Herling Grudziński
Wojna - to życie; które nie może istnieć bez śmierci. Emil Zola
