Osoba mówiąca w tekście i bohater
Dramat
- autor
- bohaterowie
Liryka
- typy liryki,
- sytuacje liryczne
Typ liryki
- liryka bezpośrednia - wówczas, gdy podmiot lir. używa osobowych form czasowników, czyli:
- liryka wyznania ujawnia się jako podmiot przeżywający i mówiący o swym przeżyciu, wyznający swe myśli, jest ona skrajnie subiektywna, osobista
- liryka konfesyjna – szczególna forma liryki wyznania grzechów, występków, często w tajemnicy
- liryka pośrednia odgadujemy obecność pl i jego przeżycia na podstawie opisów (liryka opisowa): ich języka i przedstawionych el. świata
- liryka apelu, inwokacyjna pl ujawnia się i zwraca się bezpośrednio do odbiorców lub jakiejś grupy osób nawołując do czegoś, apelując o coś, tekst jest zdominowany nie przez ja lir lub obrazy, ale przez „ty” lir. – adresata (jednostkę lub grupę)
Sytuacja/motywacja liryczna
to określona sytuacja, z którą związany jest podmiot liryczny, która motywuje go do tego typu wypowiedzi
- sytuacja wyznania wobec kogoś, ma na ogół charakter monologu (np. liryka miłosna)
- sytuacja narracyjna pl opowiadając o jakimś zdarzeniu i zachowując jednocześnie dystans wobec niego przyjmuje funkcję narratora
- sytuacja dramatyczna to zerwanie z tradycyjnym monologiem lirycznym na rzecz dialogu, pozornego dialogu etc.
Epika
Teoria literatury. Wiedza z gimnazjum i szkoły podstawowej
Absolwent gimnazjum:
- omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu: tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego;
- rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz potrafi określić ich funkcje w utworze;
- przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występują one w tekście;
- omawia akcję, wyodrębnia wątki i wydarzenia;
- znajduje nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych;
- rozpoznaje odmiany gatunkowe: powieść/opowiadanie obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne, fantastycznonaukowe, fantasy;
- trafnie określa rodzaj literacki (epika, liryka, dramat);
- rozpoznaje gatunki: opowiadanie, powieść, baśń, legendę, mit, bajkę, fraszkę, wiersz, przysłowie, komiks; przypowieść, pamiętnik, dziennik, komedia, dramat, tragedia, ballada, nowela, hymn, powieść historyczna;
- wskazuje elementy dramatu, takie jak: akt, scena, tekst główny, tekst poboczny, monolog, dialog;
- wskazuje przykłady mieszania gatunków;
- charakteryzuje i ocenia bohaterów;
- charakteryzuje postać mówiącą w utworze;
- wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych: porównanie, przenośnię, epitet, wyraz dźwiękonaśladowczy, neologizmy, archaizmy, zdrobnienia, zgrubienia, metafory, powtórzenia, pytania retoryczne, typy zdań, rymy, rytm, wyrazy dźwiękonaśladowcze;
- wskazuje elementy dramatu, takie jak: akt, scena, tekst główny, tekst poboczny, monolog, dialog;
- trafnie określa rodzaj literacki (epika, liryka, dramat);
- wskazuje przykłady mieszania gatunków;
Źródło: